Hoe klimaatvriendelijk is noodhulp?

Klimaatverandering, een reëel en groot probleem

Klimaatverandering is op dit moment een groot probleem met directe gevolgen voor miljoenen mensen over de hele wereld.  

In de afgelopen vier decennia nam het aantal rampen die een direct gevolg zijn van klimaatverandering aanzienlijk toe. Denk aan hevige stormen, bosbranden, droogtes, overstromingen en hittegolven. De rampen komen vaker voor, zijn heviger en ook steeds complexer. De gevolgen voor de samenleving zijn groot.  

Alleen al in de afgelopen twintig jaar worden meer dan 80% van de rampen in verband gebracht met het klimaat. Wereldwijd hadden miljoenen mensen hierdoor humanitaire hulp nodig. Onderzoek toont aan dat in de afgelopen tien jaar 50% meer mensen internationale hulp nodig hebben als gevolg van de klimaatverandering.en dat dit aantal tegen 2050 zou kunnen verdubbelen als er geen drastische maatregelen worden genomen.

Landen die het kwetsbaarst zijn voor klimaatverandering zijn vaak de armste en meest instabiele landen van de wereld. Neem de Hoorn van Afrika. Medair heeft hier een programma voor ondervoede kinderen na een enorme tijd van droogte. Maar enkele maanden geleden kwamen we juist in actie vanwege grote overstromingen. Het 2024 Wereldrapport over interne ontheemding (GRID) bevestigt deze observatie en benadrukt dat het aantal vluchtelingen voor klimaatrampen zal toenemen in aantal en in hevigheid.  

Wat betekent dat voor de inzet van Medair?

Bij Medair zijn we ervan overtuigd dat elk leven kostbaar is. Het is en blijft onze doelstelling om levens te redden bij rampen en geweld. Daarnaast zoeken we ook altijd naar nieuwe manieren om te zorgen dat mensen beter zijn voorbereid en beter zijn beschermd tegen mogelijke klimaatrampen.

‍

Hoe milieuvriendelijk is noodhulpverlening?

De invloed van hulpverlening op het milieu is een complexe vraag die we onszelf vaak stellen. Het raakt veel aspecten van ons werk. Denk bijvoorbeeld aan ons medische werk waarbij veel medisch afval ontstaat. Of onze water- en sanitairprojecten waarbij we water overpompen en waarbij ook grondwater verontreinigd kan worden. Soms hebben onze acties negatieve en onbedoelde gevolgen voor het milieu. We wegen onze beslissingen daarom ook voortdurend af en meten de gevolgen van onze projecten.

Onze grootste uitdaging is hoe we omgaan met vliegreizen . We moeten de juiste experts op het juiste moment op de juiste plaats krijgen om snelle en kwalitatief goede en verantwoorde programma’s uit te voeren. Maar dat gaat vaak ten koste van een grotere ecologische voetafdruk.  

Dit probleem wordt nog verergerd omdat we afhankelijk zijn van externe leveranciers. Deze leveranciers voorzien ons van alles, van voedsel en water tot tenten en medische benodigdheden, maar ze delen niet altijd onze inzet voor een duurzaam milieu. Ook voor hen is er de afweging van snel leveren van goede producten versus een milieuvriendelijke manier van produceren en vervoeren.

Tot slot zijn er budgettaire beperkingen. Humanitaire organisaties werken vaak met krappe budgetten en elke euro die we uitgeven moet een maximale impact hebben als het gaat om het helpen van mensen in nood. Hoewel er vaak groenere alternatieven bestaan voor programma’s en voorraden, zijn die soms duurder dan milieuvriendelijkere varianten.  

‍

Hoe gaan we daar zo goed mogelijk en zo milieuvriendelijk mogelijk mee om?

Op het gebied van humanitaire hulp is er geen pasklare oplossing als het gaat om  klimaatvriendelijke programma’s. Elk land, elk programma heeft zijn eigen context en zijn unieke geografische en politieke beperkingen. Er spelen culturele en sociale factoren, infrastructuur en technologische beperkingen, veiligheid en bereikbaarheid. In elke situatie moeten we afwegingen maken, aanpassen, ervan leren en innoveren.

In ons striven naar klimaatvriendelijke hulp, gebruiken we de richtlijn Klimaat- en Milieuhandvest voor Humanitaire Organisaties uit 2021. Daarnaast hebben we een eigen milieubeleid opgeteld, dat ook richting geeft aan wat we doen als Medair

Hieronder staan enkele voorbeelden van onze nieuwste initiatieven:

• Klimaatvriendelijke onderkomens bouwen in Turkije

Na de verwoestende aardbevingen in Turkije in februari 2023 kwam Medair snel in actie om levens te redden en noodhulp te verlenen. In sommige steden waren 90% van alle huizen en gebouwen verwoest en er was een enorme vraag naar tenten. Omdat de meeste noodhulptenten van slechte kwaliteit zijn en een korte levensduur hebben, zochten we naar een meer duurzame oplossing voor onderdak.

In samenwerking met lokale organisaties, ingenieurs en bewoners hebben we geprefabriceerde huizen met panelen ontworpen, gemaakt van lokaal hout en isolatie. Deze structuren waren aanpasbaar, repareerbaar en hebben een levensduur van minstens vijf jaar, tegenover slechts zes maanden voor standaardtenten. Deze innovatieve aanpak heeft niet alleen gezorgd voor duurzame oplossingen voor onderdak, maar heeft ook de getroffen inwoners eigenaarschap gegeven over hun huizen. Zij konden de huizen aanpassen naar hun eigen behoefte. Onze teams hebben met succes ongeveer 82 van deze tijdelijke onderkomens geïnstalleerd.  

‍

• Plumpy'Nut plastic afval recyclen  

Ondervoeding bij kinderen is een dringend probleem in veel van de landen waar we werken, vooral bij kinderen jonger dan vijf jaar. Een van de meest effectieve manieren om dit probleem aan te pakken is het gebruik van Plumpy'Nut, een voedingsrijke pindapasta die zeer effectief is gebleken bij de behandeling van ondervoeding. Deze pasta kunnen de kinderen in het ziekenhuis maar ook thuis krijgen.

Plumpy'Nut  wordt echter geleverd in plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik die moeilijk te recyclen zijn en vaak bij het gewone afval terechtkomen. Om het probleem van plastic afval aan te pakken en ervoor te zorgen dat ontvangers in het behandelingsprogramma blijven, hebben we een recyclingsysteem bedacht, waarbij ontvangers de zakjes moeten inleveren. Groot voordeel is dat de medische verzorgers zo kunnen zien dat de zakjes ook zijn gebruikt. Bij inlevering van de lege zakjes krijgen de gezinnen weer een volgende dosis krijgen. Twee vliegen in één klap: de staf kan goed volgen hoeveel voeding het kind krijgt en de veelgebruikte zakjes kunnen gemakkelijker gerecycled worden.

• Bescherming tegen cyclonen en andere rampen in Madagaskar

In Madagaskar, waar heel vaak cyclonen plaatsvinden, hebben we een waarschuwingssysteem kunnen opzetten. Dit innovatieve syteem bestaat uit een network van meldingen, waarbij de inwoners van het gebied zelf ook zijn ingeschakeld. Als mensen weten dat er weer een cycloon nadert, kunnen zij zich beter voorbereiden en beschermen. Het vermindert het aantal verwoestingen en slachtoffers en geeft de mensen zelf meer zekerheid, bescherming en zelfvertrouwen.  

‍

Naar een klimaatvriendelijke toekomst

Op onze reis naar een klimaatvriendelijke toekomst telt elke stap. De omstandigheden en dilemma’s blijven complex. Maar onze missie is duidelijk: onze impact op het milieu minimaliseren en tegelijkertijd zoveel mogelijk levens redden en mensen helpen bij rampen en geweld.

"Er is veel meer te halen uit proactief handelen voordat een crisis toeslaat. Mensen kunnen anticiperen op een ramp als we erin slagen dat ze tijdig weten dat er een ramp aan lijkt te komen. Ook kunnen we zorgen dat mensen nog beter zijn voorbereid op rampen, zodat de gevolgen minder ernstig zijn.    " zegt Damon Elsworth, Global Senior Emergency Response Officer van Medair.

Zoals Damon zegt, is noodhulp niet alleen maar helpen bij een crisis of een ramp, maar juist ook anticiperen. Dit beperkt niet alleen de materiële schade en het verlies na en ramp, maar het beperkt ook de milieuschade van de noodhulp.

‍

Onderzoek onderstreept dit. Landen waar nauwelijks of geen waarschuwings- of informatiesystemen functioneren hebben bijna zes keer  hogere stertecijfers dan landen waar mensen wél vroegtijdig informatie krijgen over dreigende rampen.  

Voor deze inhoud is gebruik gemaakt van bronnen verzameld door Medair-medewerkers in het veld en op het hoofdkantoor. De opvattingen in dit document komen uitsluitend overeen met die van Medair en dienen op geen enkele wijze beschouwd te worden als de officiële mening van enige andere organisatie.  

‍

‍